Menukaart Nijmegen
Menukaart laaggeletterdheid voor basisscholen in de regio Nijmegen
Laaggeletterdheid kunnen we alleen bestrijden wanneer we het samen doen. We willen dat kinderen plezier hebben in lezen. Bij plezier in lezen gaan kinderen ook meer lezen. Zo zorgen we dat zij in hun volwassen leven goed kunnen lezen en schrijven. Ouders van deze kinderen kunnen we helpen door hen te motiveren om ook zelf beter te leren lezen en schrijven. We kunnen onze teksten makkelijk leesbaar maken, zodat informatie goed te begrijpen is.
Deze menukaart is tot stand gekomen in overleg met vier organisaties die scholen kunnen ondersteunen bij de uitvoering.
- Stichting Lezen en Schrijven zet zich in om laaggeletterdheid aan te pakken en te voorkomen. Dit doen zij in heel Nederland en dus ook in Nijmegen en omgeving. Ze adviseren en ondersteunen gemeenten en organisaties die zich inzetten voor de aanpak van laaggeletterdheid en proberen via samenwerkingsverbanden laaggeletterdheid te verminderen.
- ROC regio Nijmegen verzorgt cursussen aan laaggeletterden en vervult een belangrijke rol bij het op de kaart zetten van het thema.
- Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid werkt onder andere op scholen en bij de Voorschoolse instellingen (peutergroepen, kinderopvang) aan bevorderen van leesplezier, denk aan bibliotheek op school en de voorleesexpres.
- GGD Gelderland-Zuid draagt bij aan het verminderen van laaggeletterdheid vanuit de invalshoek ‘gezondheid’. Gezondheidsinformatie is in veel gevallen niet toegankelijk voor laaggeletterden. Uit onderzoek blijkt dat laaggeletterden ongezonder zijn. Scholen zijn al bekend met de GGD door de samenwerking met Gezonde School-adviseurs en met JGZ-medewerkers.
Hieronder staan 7 onderdelen van een menukaart. Het is uiteraard aan jou of de school de hele menukaart doorloopt of dat je kiest voor één of meerdere onderdelen. Je hoeft niet alle onderstaande stappen (chronologisch) te volgen.
Download de Menukaart Laaggeletterdheid voor basisscholen in de regio Nijmegen.
Strategie ontwikkelen
Oriënterend gesprek
Activiteit
Wie: directeur, ib-er, zorgcoördinator, coördinator Brede School, logopedist, GS-adviseur en/of JGZ-verpleegkundige
Doel: vraag van de school helder krijgen
Wat:
- Herken je het probleem? Waar loop je als school tegenaan?
- Inschatten hoeveel ouders mogelijk laaggeletterd zijn
- Wat kan de rol van de school zijn
- Wat doet de school al
- Menukaart: mogelijke activiteiten + beschikbare ondersteuning
- Wensen /mogelijkheden van de school
Bijbehorende materialen:
Menu laaggeletterdheid
Ondersteuning
Stichting Lezen en Schrijven
ROC Nijmegen
GGD Gelderland-Zuid
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Kosten
Kosteloos
Plan van aanpak opstellen
Activiteit
- concrete doelen
- concrete activiteiten
- communicatieplan: hoe en wanneer informeren en betrekken van medewerkers en ouders; onderwerp agenderen bij bestaande overleggen
- tijdpad opstellen
- benoemen van een aandachtsfunctionaris laaggeletterdheid
- plan voor borging
Draagvlak creëren: bespreken van plan van aanpak met teamleiders, oudercommissie, medezeggenschapsraad
Bijbehorende materialen
Stappenplan Aanpak laaggeletterdheid bij ouders van de Stichting Lezen en Schrijven
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
- ROC Nijmegen
- GGD Gelderland Zuid
- Bibliotheek Gelderland Zuid
Kosten
Kosteloos
Optie
Activiteit
Aansluiten bij het bondgenootschap laaggeletterdheid regio Nijmegen: diverse organisaties stimuleren elkaar om een bijdrage te leveren aan het bestrijden van laaggeletterdheid in de regio.
Bijbehorende materialen
De website van Laaggeletterdheid Nijmegen.
Ondersteuning
Stichting Lezen en Schrijven
Kosten
Kosteloos
Bewustwording en draagvlak creëren bij medewerkers en ouders
E-learning voor medewerkers
Activiteit
E-learning
Bijbehorende materialen
E-learning van Stichting Lezen en Schrijven.
Ondersteuning
Stichting Lezen en Schrijven
Kosten
Kosteloos
Algemene voorlichting aan medewerkers
Activiteit
Wat houdt laaggeletterdheid in, hoe vaak komt het voor, wat kun je er aan doen, ervaringen van een taalambassadeur (ervaringsdeskundige)
Doelen:
- bewustwording van bestaan en impact laaggeletterdheid.
- herkennen van signalen laaggeletterdheid.
Bijbehorende materialen
Algemeen informatiepakket: factsheet laaggeletterdheid, herkenningswijzer, taalaanbod
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
- ROC Nijmegen
- GGD Gelderland Zuid
- Bibliotheek Gelderland Zuid
- Interlokaal
- Bindkracht10
Altijd in samenwerking met een taalambassadeur
Kosten
Vrijwilligers-vergoeding voor ambassadeur: €5.- per uur
Algemene voorlichting aan ouders
Activiteit
Wat houdt laaggeletterdheid in, hoe vaak komt het voor, wat kun je er aan doen, ervaringen van een taalambassadeur (ervaringsdeskundige)
Doelen:
- bewustwording van bestaan en impact laaggeletterdheid
- herkennen van signalen
Bijbehorende materialen
Algemeen informatiepakket: factsheet laaggeletterdheid, herkenningswijzer, taalaanbod
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
- ROC Nijmegen
- GGD Gelderland Zuid
- Bibliotheek Gelderland Zuid
- Interlokaal
- Bindkracht10
Altijd in samenwerking met een taalambassadeur
Kosten
Vrijwilligers-vergoeding voor ambassadeur: €5.- per uur
Medewerkers signaleren welke ouders laaggeletterd zijn, maken dit bespreekbaar en verwijzen naar passend taalaanbod
Afspraken maken
Activiteit
Afspraken maken over:
- Waar signalen worden verzameld
- Wie het beste ouders kan aanspreken
- Bijhouden van signalen en verwijzingen
- Regelmatig agenderen van het bespreken van ervaringen
Bijbehorende materialen
Stappenplan ‘Aanpak laaggeletterdheid bij ouders’ van de Stichting Lezen en Schrijven
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
- ROC Nijmegen
- GGD Gelderland Zuid
- Bibliotheek Gelderland Zuid
Kosten
Kosteloos
Materialen
Activiteit
Materialen over signaleren en verwijzen verspreiden (voor zover bij stap 2 nog niet gebeurd)
Bijbehorende materialen
Algemeen informatiepakket: factsheet laaggeletterdheid, herkenningswijzer, taalaanbod
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
- ROC Nijmegen
- GGD Gelderland Zuid
- Bibliotheek Gelderland Zuid
Kosten
Kosteloos
Workshop
Activiteit
Workshop voor medewerkers als vervolg op de algemene voorlichting. Dit kan ook met meerdere scholen samen georganiseerd worden.
Bespreekbaar maken van laaggeletterdheid en verwijzen door gesprekken te oefenen met acteur
Doelen:
- bespreekbaar kunnen maken van laaggeletterdheid
- doorverwijzen naar aanbod in de regio
Bijbehorende materialen
Tijdens de training krijgen deelnemers eventueel benodigd materiaal uitgereikt.
Ondersteuning
Stichting Lezen en Schrijven
Kosten
Ongeveer €500 per training
Schriftelijke informatie
Activiteit
In kaart brengen welke schriftelijke informatie voor ouders bestemd is: schoolgids, website, ouderportaal, nieuwsbrieven, uitnodigingen, …
Beoordeling middels taalambassadeur
Activiteit
Een taalambassadeur (ervaringsdeskundige) kan brieven, schoolgids, website, digitaal portaal e.d. beoordelen vanuit het perspectief van een laaggeletterde.
Ondersteuning
ROC Nijmegen
Kosten
Vrijwilligersvergoeding voor ambassadeur: €5.- per uur.
Aanpassen schriftelijke materialen
Activiteit
Aanpassen van de schriftelijke communicatie
Bijbehorende materialen
A4’tje met tips over eenvoudige communicatie
Ondersteuning
GGD Gelderland Zuid
Kosten
Kosteloos
Aanpassen mondelinge communicatie
Activiteit
Aanpassen mondelinge communicatie
Bijbehorende materialen
A4’tje met tips over eenvoudige communicatie
Ondersteuning
GGD Gelderland-Zuid
Kosten
Kosteloos
Communicatie met ouders vereenvoudigen
In kaart brengen
Activiteit
In kaart brengen welke schriftelijke informatie voor ouders bestemd is: schoolgids, website, ouderportaal, nieuwsbrieven, uitnodigingen, etc.
Taalambassadeur
Activiteit
Een taalambassadeur (ervaringsdeskundige) kan brieven, schoolgids, website, digitaal portaal e.d. beoordelen vanuit het perspectief van een laaggeletterde.
Ondersteuning
- ROC Nijmegen
Kosten
Vrijwilligers-vergoeding voor ambassadeur: €5.- per uur
Aanpassen schriftelijke communicatie
Activiteit
Aanpassen schriftelijke communicatie
Bijbehorende materialen
A-4-tje met tips over eenvoudige communicatie
Ondersteuning
GGD Gelderland-Zuid
Kosten
Kosteloos
Aanpassen mondelinge communicatie
Activiteit
Aanpassen mondelinge communicatie
Bijbehorende materialen
A-4-tje met tips over eenvoudige communicatie
Ondersteuning
GGD Gelderland-Zuid
Kosten
Kosteloos
(Optie) Faciliteren van taalaanbod voor ouders op school
Cursus voor ouders
Activiteit
‘’Voor jou en je kind’: cursus voor ouders die moeite hebben met taal en daardoor minder betrokken zijn bij school.
Ouders leren onder andere hoe ze de taalontwikkeling van hun kind kunnen stimuleren en hoe ze kunnen helpen met huiswerk.
Doelen:
- Vergroten ouderbetrokkenheid
- Drempel verlagen naar deelname
- regulier taaltraject
Bijbehorende materialen
Lesmateriaal ‘Voor jouw en je kind’ uitgesplitst naar 2-5-jarigen en 6-12-jarigen.
www.lezenenschrijven.nl/voorkomen/taal-voor-thuis
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
Kosten
Inzet vrijwilligers en materiaal is kosteloos.
Locatie en koffie/thee: voor rekening van school.
Cursus basisvaardigheden
Activiteit
(bij minimaal 8 deelnemers)
Inhoud: Nederlands, rekenen en digitale vaardigheden.
Deelnemers leren wat ze willen of moeten leren. Ze werken in eigen tempo en niveau.
Doel: deelnemers kunnen beter lezen, schrijven, rekenen of met de computer omgaan.
Voorbeelden: post lezen; formulieren invullen; een e-mail sturen; iets opzoeken op internet; geldzaken regelen, omgaan met maten, gewichten en procenten.
NB Als er te weinig deelnemers zijn om een cursus op school te geven, dan kan worden verwezen naar een van de ROC-locaties.
Bijbehorende materialen
Bekijk het aanbod cursusmateriaal op de website van ROC Nijmegen.
Ondersteuning
- ROC Nijmegen
Kosten
Locatie en koffie/thee: voor rekening van school.
Deelname cursus: € 45 per persoon
Aanvullend en verrijkend aanbod om laaggeletterdheid bij kinderen te voorkomen
Waar mogelijk combineren met het stimuleren van laaggeletterde ouders om taalles te gaan volgen
Boekstart in de kinderopvang
Activiteit
Boekstart in de kinderopvang: een vervolg op Boekstart (leesbevordering voor baby’s. Alle ouders van kinderen rond de 3 maanden kunnen een boekstartkoffertje ophalen en lid worden van de bibliotheek, dit kun je navragen bij de ouders.
Doel:
Voorlezen krijgt een structurele plek binnen de kinderopvang, om zodoende leesplezier en taalontwikkeling van jonge kinderen te bevorderen.
Inhoud:
Deskundigheidsbevordering
- training interactief voorlezen voor pedagogisch medewerkers
- training voor voorleescoördinatoren met als doel het structureel inbedden van leesbevordering door het maken van een leesplan
Organiseren van netwerkbijeenkomsten /inspiratiebijeenkomsten voor de voorlees- coördinatoren.
Bijbehorende materialen
www.boekstartpro.nl/
Veel achtergrondinformatie voor de professional.
Bestellen van materialen: neem contact op met de bibliotheek
Foldermateriaal over Boekstart.
Deze is ook beschikbaar voor laaggeletterde ouders / laag taalvaardige gezinnen en in andere talen (Frans, Duits, Engels, Spaans, Turks, Eritrees).
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Kosten
Neem contact op met bibliotheek Gelderland-Zuid.
Bibliotheek Op School
Activiteit
De Bibliotheek Gelderland Zuid ondersteunt het basisonderwijs bij het stimuleren van leesplezier en het vergroten van digitale geletterdheid. Een speciaal concept is de Bibliotheek op school.(BOS).
Bibliotheek Op School: een landelijke aanpak voor het basisonderwijs, waarin bibliotheken en scholen structureel samenwerken aan taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid van kinderen.
Bouwstenen van de Bibliotheek op School:
- aantrekkelijke collectie op school.
- alle kinderen zijn meteen lid van Bibliotheek.
- digitaal portaal Schoolwise.
- deskundigheidsbevordering voor leerkachten, ouders en vrijwilligers.
Dit alles wordt ondersteund door een leesmediaconsulent van de bibliotheek.
Voor aanbod projecten:
PO:
- Brochure ‘Vergroot de wereld met de bieb’’: projecten voor basisonderwijs rond leesbeleving en digitale geletterdheid.
Voorschools:
- Brochure “Lang zullen we voorlezen (2018-2020)”: projecten vol leesplezier voor voorschoolse instellingen (0-4 jaar)
- Een vernieuwd overzicht van titels van vertelplaten en boekenpret 2020-2022
En kijk verder op de website van de bibliotheek .
Bijbehorende materialen
Voor aanbod projecten: Brochure ‘Lang zullen we lezen’: projecten voor basisonderwijs rond leesbeleving en digitale geletterdheid.
Ondersteuning
- Neem contact op met de bibliotheek voor de projecten en de Bibliotheek op school.
Kosten
Bijdrage per school per leerling. Neem contact op met bibliotheek
Ouderbetrokkenheid
Activiteit
Workshop voor ouders rondom taalontwikkeling, voorlezen en gebruik van sociale media.
Bijbehorende materialen
Tips over voorlezen / mediagebruik (zie de brochures en de website van de bibliotheek).
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Kosten
Prijs op maat
Taalambassadeur (optie)
Activiteit
In kaart brengen welke schriftelijke informatie voor ouders bestemd is: schoolgids, website, ouderportaal, nieuwsbrieven, uitnodigingen, …
Ondersteuning
ROC Nijmegen
Kosten
Vrijwilligers-vergoeding voor ambassadeur: €5.- per uur
Voorleesexpress
Activiteit
vrijwilligers stimuleren voorlezen in (taalarme) gezinnen met kinderen die moeite hebben met de Nederlandse taal.
Bijbehorende materialen staat op de websites:
- www.voorleesexpress.nl/locatie/nijmegen
- www.voorleesexpress.nl/locatie/view/bergendal
- www.voorleesexpress.nl/locatie/view/beuningen
- www.voorleesexpress.nl/locatie/view/Overbetuwe
- www.voorleesexpress.nl/locatie/view/lingewaard
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland Zuid (in Nijmegen in samenwerking met Bindkracht10)
Kosten
Kosteloos
Scoor een boek
Activiteit
‘Scoor een boek (vanaf 2018): project waarin leerlingen van groep 5 en 6 tien weken lang hun best doen om zoveel mogelijk boeken te lezen. NEC-spelers hebben een stimulerende rol. Via een thuiseditie wordt gestimuleerd dat ook thuis (meer) wordt gelezen. Kan een vervolg zijn op deelname aan de Voorleesexpress.
Bijbehorende materialen
Projectomschrijving: zie ook onze brochure “vergroot je wereld met de Bieb”.
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Kosten
Neem contact met de bibliotheek.
Aanvullend en verrijkend aanbod om laaggeletterdheid bij kinderen te voorkomen
Waar mogelijk combineren met het stimuleren van laaggeletterde ouders om taalles te gaan volgen
Boekstart in de kinderopvang
Activiteit
Boekstart in de kinderopvang: een vervolg op Boekstart (leesbevordering voor baby’s. Alle ouders van kinderen rond de 3 maanden kunnen een boekstartkoffertje ophalen en lid worden van de bibliotheek, dit kun je navragen bij de ouders.
Doel:
Voorlezen krijgt een structurele plek binnen de kinderopvang, om zodoende leesplezier en taalontwikkeling van jonge kinderen te bevorderen.
Inhoud:
Deskundigheidsbevordering
- Training Interactief Voorlezen voor pedagogisch medewerkers
- Training Voorleescoördinatoren met als doel het structureel inbedden van leesbevordering door het maken van een leesplanNetwerkbijeenkomsten /inspiratiebijeenkomsten voor de voorlees- coördinatoren.
Bijbehorende materialen
www.boekstartpro.nl
Veel achtergrondinformatie voor de professional.
Bestellen van materialen: neem contact op met de bibliotheek
Foldermateriaal over Boekstart.
Deze is ook beschikbaar voor laaggeletterde ouders / laag taalvaardige gezinnen en in andere talen (Frans, Duits, Engels, Spaans, Turks, Eritrees).
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Kosten
Neem contact op met bibliotheek Gelderland-Zuid.
Bibliotheek Op School
Activiteit
De Bibliotheek Gelderland Zuid ondersteunt het basisonderwijs bij het stimuleren van leesplezier en het vergroten van digitale geletterdheid. Een speciaal concept is de Bibliotheek op school.(BOS).
Bibliotheek Op School: een landelijke aanpak voor het basisonderwijs, waarin bibliotheken en scholen structureel samenwerken aan taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid van kinderen.
Bouwstenen van de Bibliotheek op School:
- aantrekkelijke collectie op school.
- alle kinderen zijn meteen lid van Bibliotheek.
- digitaal portaal Schoolwise.
- deskundigheidsbevordering voor leerkachten, ouders en vrijwilligers.
Dit alles wordt ondersteund door een leesmediaconsulent van de bibliotheek.
Bijbehorende materialen
Voor aanbod projecten: Brochure ‘Lang zullen we lezen’: projecten voor basisonderwijs rond leesbeleving en digitale geletterdheid.
Ondersteuning
- Bibliotheek Gelderland Zuid
Kosten
Bijdrage per school per leerling. Neem contact op met bibliotheek
Ouderbetrokkenheid
Activiteit
Workshop voor ouders rondom taalontwikkeling, voorlezen en gebruik van sociale media.
Bijbehorende materialen
Tips over voorlezen / mediagebruik.
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Kosten
Prijs op maat
Taalambassadeur (optie)
Activiteit
In kaart brengen welke schriftelijke informatie voor ouders bestemd is: schoolgids, website, ouderportaal, nieuwsbrieven, uitnodigingen.
Ondersteuning
ROC Nijmegen
Kosten
Vrijwilligers-vergoeding voor ambassadeur: €5.- per uur
Voorleesexpress
Activiteit
vrijwilligers stimuleren voorlezen in (taalarme) gezinnen met kinderen die moeite hebben met de Nederlandse taal.
Mogelijk vervolg: deelname ouders aan Taal voor Thuis
Bijbehorende materialen
http://voorleesexpress.nl/locatie/nijmegen
www.voorleesexpress.nl/locatie/view/bergendal
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland Zuid
Tandem
Kosten
Kosteloos
Scoor een boek
Activiteit
‘Scoor een boek (vanaf 2018): project waarin leerlingen van groep 5 en 6 tien weken lang hun best doen om zoveel mogelijk boeken te lezen. NEC-spelers hebben een stimulerende rol. Via een thuiseditie wordt gestimuleerd dat ook thuis (meer) wordt gelezen.
Bijbehorende materialen
Poster met stickers voor elk gelezen boek.
Ondersteuning
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Kosten
Neem contact met de bibliotheek.
Borgen in beleid
Aandacht voor laaggeletterdheid
Activiteit
Aandacht voor laaggeletterdheid in beleidsplannen en scholingsplan (nieuwe) medewerkers opnemen.
- Thema laaggeletterdheid op de agenda van het team houden
- Thema laagggeletterdheid onder de aandacht van ouders houden
- Activiteiten organiseren tijdens kinderboekenweek, voorleesdagen, week van de alfabetisering
Bijhouden en doorspelen van actuele informatie, nieuwe materialen
Bijbehorende materialen
Stappenplan ‘Aanpak laaggeletterdheid bij ouders’ van de Stichting Lezen en Schrijven
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
- ROC Nijmegen
- GGD Gelderland Zuid
- Bibliotheek Gelderland Zuid
Kosten
Kosteloos
Evalueren
Activiteit
Regelmatig evalueren en waar nodig bijstellen van het plan van aanpak.
Ondersteuning
- Stichting Lezen en Schrijven
- ROC Nijmegen
- GGD Gelderland-Zuid
- Bibliotheek Gelderland Zuid
Kosten
Kosteloos
Hoe draag ik bij aan de strijd tegen laaggeletterdheid?
Neem contact op met je contactpersoon van het ROC, de Bibliotheek, de GGD Gelderland-Zuid of Stichting Lezen en Schrijven.
Als je nog geen contactpersoon hebt, neem dan contact op met:
- Zahya Laoukili: stuur een e-mail naar zahyalaoukili@lezenenschrijven.nl.
- Bernadette Janssen: stuur een e-mail naar bjanssen@ggdgelderlandzuid.nl.
Stichting Lezen en Schrijven
Zahya Laoukili; adviseur
06 – 83 90 18 04
zahyalaoukili@lezenenschrijven.nl
GGD Gelderland-Zuid, afdeling Gezond Leven
Bernadette Janssen; adviseur Gezonde School, themaspecialist laaggeletterdheid
bjanssen@ggdgelderlandzuid.nl
088 – 144 71 19
ROC Nijmegen, team Educatie
Gertie Brandts, docent/ intaker/ werving
g.brandts@roc-nijmegen.nl
06 – 40 96 08 65
Bibliotheek Gelderland-Zuid
Ellen Alberts; programmacoördinator sociaal domein en volwasseneduactie
Coördinatie Taalhuizen, Taalcafe’s, mediavaardigheidsaanbod OBGZ
ealberts@obgz.nl
06-86 88 14 41
Bindkracht 10
Anita Schiks; pedagoog, projectleider VoorleesExpress Nijmegen, brede school coördinator De Kleine Wereld
Anita.schiks@bindkracht10.nl
06 – 53 86 17 32