Evaluatie leefstijlspreekuur ECT Tiel

• Portalfunctie tussen eerste- en nuldelijn: één gezicht, één spreekuur. Fungeert als sluis naar al het bestaande aanbod in de wijk (personificatie van de sociale kaart)
• Breed kijken naar gezondheid: Het gaat erom dat je goed voor jezelf zorgt, je je goed voelt, je kan meedoen, je kan genieten en levenskracht ervaart. Een gezonde leefstijl draagt daaraan in zeer grote mate bij.
• Ruim tijd nemen, veel belang: Tijdens het consult heeft de huisarts vaak weinig of geen tijd om – naast de klacht waarmee de patiënt langskomt – ook andere aspecten van gezondheid te bespreken. Leefstijlfactoren blijven dan onderbelicht, terwijl die wel vaak een (grote) rol spelen in het voorkomen van bijvoorbeeld chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, COPD en diabetes. In het leefstijlspreekuur is er ruim tijd om stil te staan bij alle aspecten die van belang zijn en op maat advies te geven
• Gespreksinstrument Spinnenweb positieve gezondheid helpt om breed en integraal naar leefstijl en de mens te kijken
• Maatwerk naar patiënt én huisarts. Afvallen, minder stress hebben, lekkerder in je vel zitten kan voor de één iets anders betekenen dan voor de ander.Op maat samen met de patiënt tot een advies komen zorgt dat de kans op slagen toeneemt. Terugkoppeling naar huisarts is essentieel. Zij kunnen dan weer terugkomen op de voornemens en de adviezen waardoor versterking door herhaling optreedt.

Groot deel van de klanten leefstijlspreekuur is kwetsbaar door problemen op verschillende terreinen (mantelzorg, werkproblemen, scheiding, relatieproblemen, fysieke klachten, slecht slapen, geldproblemen)
Start van het gesprek is vaak een enkelvoudige vraag van de klant (net als de vraag van de verwijzer, ‘Mw. wil afvallen’, ‘Hr. is eenzaam’, ‘Mw. heeft veel stress’) In de loop van het gesprek komen meespelende, achterliggende thema’s ter sprake, soms pas in een tweede gesprek. Het spinnenwebmodel van positieve gezondheid helpt soms om sneller het totaalplaatje op tafel te krijgen. Door de verschillende aspecten te benoemen en verbindingen ertussen te leggen zie je dat mensen eerder gemotiveerd raken op verschillende vlakken stappen te zetten.

Aanbeveling

1. Aandacht, tijd en 2. Gespreksvaardigheden en 3. Kennis zijn belangrijk om deze brede kijk neer te zetten.

1. Aandacht en tijd is belangrijk, je moet een vertrouwensband opbouwen anders mis je aansluitmogelijkheden om integraal naar mogelijkheden te kijken. We zijn begonnen met gesprekken van een half uur, dat hebben we snel veranderd in 45 minuten tot een uur. Dit is effectiever, zeker voor het eerste gesprek. Risico is anders dat je enkelvoudige vragen rechtstreeks enkelvoudig gaat verwijzen.
2. Gespreksvaardigheden: Luistervaardigheden, motiverende gesprekstechnieken. Beide belangrijk. Om a. het verhaal achter het verhaal te achterhalen en het haakje te vinden waar als eerste een stap in gezet kan worden.
   en b. mensen daadwerkelijk ‘in beweging’ te krijgen. Motiverende gesprekstechniek vooral in tweede gesprek en bij nabelronde.
3. Kennis: Kennis over positieve gezondheid, over leefstijl thema’s (de volle breedte: alcohol, roken, bewegen, voeding, stress, slapen, sociaal welbevinden) en over risicofactoren/onderliggende thema’s die gezondheid beïnvloeden (lage SES, armoede, laaggeletterdheid, alleenstaande ouders, migratieachtergrond etc.) zijn van belang.

Financiële problemen spelen een grote rol bij keuzes die mensen maken qua leefstijl en is in zeker de helft van de consulten onderwerp van gesprek. Het laatste jaar zijn financiën nog meer onderwerp van gesprek. Het bepaalt of mensen naar beweegaanbod, een diëtiste gaan. Alternatieven die geen geld kosten zijn soms lastig te vinden.

Bij bewegen is het hele spectrum aan mogelijkheden al redelijk in kaart gebracht. ‘Tiel beweegt’ is een helpend platform. Een scala aan activiteiten is mogelijk op het spectrum van laagdrempelig bewegen enerzijds naar sporten op niveau bij verenigingen aan het eind van het spectrum. Aandachtspunt bij bewegen is vooral het laagdrempelige beweegaanbod. Dit aanbod is vooral van belang voor de volgende twee doelgroepen: 1. de doelgroep voor wie de eerste stap van belang is: ‘in beweging komen’, het ‘van de bank afkomen’ en 2. voor de doelgroep die weinig te besteden heeft. Dus én kosten én een aanbod waar prestatie niet de norm is maar plezier en in beweging komen centraal staan. De inzet van een BuurtBeweegCoach (uit middelen Sportakkoord en LPA) helpt om deze doelgroepen te bereiken.

Op het gebied van voeding lijkt er minder divers aanbod, de diëtiste is voor veel mensen helpend, maar ook voor veel mensen een te hoge drempel qua kosten (eigen bijdrage). Goede informatie, interventies, laagdrempelige informatie is minder gemakkelijk voor handen. Het zou mooi zijn als er een plek in Tiel (online) zou zijn waar een reservoir aan laagdrempelig, kosteloos aanbod op het gebied van voeding/gezond/goedkoop te vinden zou zijn. (Vitaliteitsplatform) Mogelijke in een brede SPUK aanvraag op te voeren. Oorsprong problemen is vaak niet alleen gericht op bewegen of alleen op voeding. Problemen vragen vaak om een gecombineerd aanbod, zoals een GLI. Alleen niet iedereen wil een langdurig traject. Vraag om goedkoop beweegaanbod met stuk voedingsadvies erin verwerkt gericht op afvallen is denk ik een aanbod wat er niet is in Tiel maar waar ik wel mensen naar zou willen verwijzen.

Het spinnenweb van positieve gezondheid als gespreksmodel: Mensen vinden het spinnenweb vaak confronterend, maar geeft ze tegelijkertijd ook inzicht. Het is een mooi model om snel de breedte van gezondheidsaspecten op tafel te krijgen. Ik gebruik het model niet standaard, zoals ik voor de start van de pilot bedacht had. Vaak als ik een te enkelvoudig beeld krijg tijdens het gesprek en niet zelf een breder beeld krijg door vragen te stellen zet ik het spinnenweb in. Soms meteen aan het begin van het gesprek als ik het idee krijg dat mensen vooral gestuurd zijn zonder nog enige intrinsieke motivatie. Het spinnenweb zorgt dan altijd voor een blik naar binnen en aangrijpingspunten voor verbetering vanuit eigen motivatie.

Dit is een interessant aspect, de constructie van het spreekuur is vooral dat het een sluis is tussen de eerstelijn en 0^de lijn. Mensen worden door de eerstelijn verwezen. Dit is een andere flow dan wanneer inwoners rechtstreeks een afspraak kunnen maken, zoals andere spreekuren in een wijk vaak zijn opgezet. Ik zie een grote variatie in motivatie om leefstijl aan te pakken. Een gedeelte van de patiënten vindt het advies van de huisarts leidend en ‘doet wat de dokter/praktijkondersteuner’ zegt. De kracht van de ‘witte jas’. Vorm van externe motivatie. Dit is denk ik een groep die je anders ook niet gemakkelijk in een leefstijlspreekuur zou krijgen zonder expliciete verwijzing vanuit de eerstelijn. Er is ook een groep die zich wel laat sturen, maar zijn eigen gedachtes daarbij heeft en intrinsiek minder gemotiveerd is of andere invalshoeken heeft.  En er is een groep zeer gemotiveerd met grote wens om leefstijl te verbeteren.
De motivatie om naar het leefstijlspreekuur te komen is bijna nooit ‘gezondheid’. Mensen noemen veel vaker aspecten als ‘minder pillen willen slikken’ (bij cholesterol, hoge bloeddruk, diabetes), ‘meer met mijn kinderen kunnen spelen/doen’ (bij overgewicht), ‘een beter voorbeeld zijn voor mijn kinderen’ (stoppen met roken, overgewicht), ‘eindelijk weer blij zijn’ (bij stress, eenzaamheid en psychische klachten) ‘minder moe zijn’ (bij iedereen), ‘weer die kleren aan kunnen die nu niet meer passen’, ‘weer kunnen werken’, ‘een gewoon sociaal leven hebben’.

Aanbeveling/mogelijkheid

Het zou mooi zijn om ook meer instroom van mensen te krijgen vanuit Tiel zelf, zonder verwijzing huisarts of POH. Zou interessant zijn om te zien of de vragen dan vanuit meer intrinsieke motivatie ontstaan en wat dat doet met de daadwerkelijke acties die eruit voortvloeien.

Leefstijl is iets individueels, maar zeker ook iets van het systeem rondom het individu en ook vaak iets intergenerationeels. Het gezin, de partner, de kinderen, de ouders: leefstijlaspecten, kijk op leefstijl, kennis over leefstijl is vaak een gedeeld iets, dezelfde eet/drink/beweeg patronen. Daarom ook lastig om veranderingen aan te brengen, maar aan de andere kant ook enorme potentie om patronen te doorbreken en heel het systeem rond een individu gezonder te maken.

Aanbeveling/mogelijkheid

Een uitbreiding van de formule leefstijlspreekuur zou kunnen zijn om mensen uit het systeem rond klant mede uit te nodigen voor adviesgesprekken en op deze manier een gezin bijvoorbeeld als klant te krijgen en adviseren.

Oorspronkelijk was het idee dat ik mensen na 2 maanden terug ging bellen om te polsen hoe het gaat en vooral ook of de stappen die men wilde zetten ook daadwerkelijk zijn gezet of is het bij plannen gebleven. Uit ondervinding blijkt dat een sneller terugkoppelmoment nodig is.

Aanbeveling

Terugbelcontact na 2 à 3 weken is effectiever omdat je dan nog bij kan sturen, kan motiveren als er afspraken zijn blijven liggen, stappen nog niet zijn gezet. Meestal weet je dan ook al of de afsprak bij de diëtiste, de afspraak voor een intake GLI, een afspraak met een personal trainer, de start met wandelen etc. is gemaakt. Zolang de vervolgafspraken niet zijn gemaakt is het gebied grijs of mensen de draad oppakken en tot actie overgaan.

75 tot 80 % van de mensen heeft de eerste stappen, de adviezen opgevolgd in die zin dat ze zich daadwerkelijk aangemeld hebben voor een GLI, naar de diëtiste zijn gegaan, het slaapboekje hebben doorgenomen etc. Of ze dit zijn blijven doen, of het effect heeft op langere termijn etc. is minder zichtbaar omdat nabellen na 3 à 4 maanden te arbeidsintensief is voor spreekuur zoals het nu is opgezet. Spreekuur is opgezet als sluisfunctie richting bestaand aanbod en niet als coachend spreekuur waarin mensen langere tijd begeleid en gecoacht kunnen worden.

Aanbeveling

Als we dit beter willen monitoren en meer die blijvende gedragsverandering willen is een andere opzet nodig van het spreekuur. Het traject per klant verlengen door meerdere terugbelmomenten of consulten op het spreekuur. Of meer coaching/behandeling als insteek van het spreekuur waardoor het blijven volgen van een klant vanzelfsprekender is.

Wat zijn de redenen van de mensen die niet zijn gaan doen wat ze zich hadden voorgenomen, de overige 20 tot 25%? Redenen zijn: vertrek naar het buitenland; ziekte waardoor aanpak leefstijl even mindere prioriteit krijgt; terugval in verslaving/middelengebruik; uitstelgedrag: ‘ik moet er eerst nog eens goed over nadenken’, ‘te druk hebben’; telefoon herhaaldelijk niet opnemen en dus geen contact meer krijgen.

Vanuit de huisartsen zie ik veel de mensen die af willen/moeten vallen, plus de mensen met hoge bloeddruk, diabetes met leefstijlvragen. Maar ook de patiënten met een ingewikkeld en lang verhaal: de Syrische mevrouw die slecht Nederlands spreekt en depressief is en verschillende somatische klachten heeft; de Poolse vrouw die het Nederlandse gezondheidssysteem slecht begrijpt en dingen wil die in Polen mogelijk zijn, maar hier niet etc. Vooral tijd en uitleg is dan nodig als eerste stap om verder te kunnen en dat kan in het spreekuur waar veel meer tijd is dan een huisartsenconsult.

POH (somatiek) verwijzen veel na check up/APK i.v.m. hoog cholesterol, overgewicht, ‘tegen de suiker aanzitten’. POH GGZ verwijzen breed: slaappatronen, dagstructuur/dag invulling, eenzaamheid, bewegen, stresshantering etc. Problematiek is vaak ook wat complexer door verschillende gezondheidsaspecten die een rol spelen.

Wat opvalt is dat alle mensen bij afvallen/leefstijl/gezondheid wel denken aan voeding en bewegen maar de invloed van stress en slapen vaak niet koppelen aan de klachten. Dat slecht slapen bijdraagt aan overgewicht is voor velen een eyeopener en dus ook een extra mogelijkheid van aanpak.

Een ander opvallend aspect is dat alcoholgebruik/middelengebruik vaak pas aan het eind van een gesprek boven tafel komt en ook het meest moeilijke aspect om aan te pakken is, hier ligt vaak de minste energie op om aan te pakken. Roken is beter te bespreken en ligt ook meer ‘open op tafel’.

• Veel administratie rondom een contact: terugkoppeling verwijzer, overdracht naar diëtist, of ander aanbod…terugbellen na zoveel weken, afmeldingen en
  doorplannen etc.
• De verwijzer en de huisarts zijn vaak niet dezelfde. De informatie van de terugkoppeling komt niet automatisch in het gedeelde dossier van de patiënt. Dit is nu opgelost door rondje langs de huisartsen en afspraken rond dossierplaatsing.
• De terugkoppeling van de diëtist, de beweegmakelaar, Welzijn op Recept etc. is niet vanzelfsprekend en ook niet haalbaar om op te halen. Ik ben tussenpersoon zonder toegang tot dossiers zodat de informatie via mij met een administratieve extra tussenzet plaats moet vinden. Dit is te arbeidsintensief. Dus de informatie ontbreekt vanaf het moment dat mensen daadwerkelijk aanbod zijn gaan volgen.
• Het is gemakkelijk schakelen naar alle projecten die er lopen in Tiel, de BuurtBeweegCoach, de wandelgroepen van de Diabetes Challenge, Welzijn op Recept, de GLI’s,  etc.

Uitkomsten na half jaar vanuit Excel

Geregistreerde items:
Datum/ Geslacht/ Naam/ Telefoon/ Terugbellen weeknummer/ Geboortedatum/ Doelgroep leeftijd/ Vraag; behoefte/ Advies/ Nabelronde/ Huisarts/ Verwijzer/ Datum Mail HA 1/ Datum Mail HA 2/ Opmerkingen/ Spinnenweb 1 uitslagen/ Spinnenweb 2 uitslagen

• Aantal nieuwe mensen gezien: +/- 80 per jaar
• Ongeveer 50% van de mensen zie ik 2x of vaker. Slechts enkelen 3x of vaker.
• Mannen/vrouwen: 40-60
• Leeftijdscategorieën: 0-20 > 5% | 21-40 > 15% | 40-49 > 20% | 50-64 > 30% | 65+ > 30%
• Spinnenweb positieve gezondheid: 1 op de 10 mensen afgenomen
• Welke hulpvragen: Met stip op 1: afvallen, vaak in combinatie met hoge RR, ‘tegen de suiker aanzitten’, hoog cholesterol. Verder ook wel isolement/dag invulling/eenzaamheid (m.n. 65+). Verder stress, onbestemde klachten, slecht slapen, piekeren Of heel concreet welke GLI.