Het gebruik van genotmiddelen zoals tabak, alcohol en andere drugs is niet zonder risico. In Nederland is roken de leefstijlfactor die de meeste ziekte en sterfte veroorzaakt. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra kwetsbaar als ze genotmiddelen gebruiken. Zo verstoort alcohol de ontwikkeling van de hersenen en het beïnvloedt gedrag en prestaties vaak op een negatieve manier. Hetzelfde geldt voor blowen. Langdurig gebruik kan bovendien leiden tot psychische problemen. Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van alcohol en drugs op jonge leeftijd, de kans vergroot dat dit ook op oudere leeftijd gebeurt.
Cijfers
De Gezondheidsmonitor Jeugd 2019/2020 geeft informatie over gezondheid, leefstijl en welbevinden van middelbare scholieren. Zie hier de belangrijkste resultaten over ‘Alcohol, roken en drugs’ voor de regio Gelderland-Zuid.
De laatste 15 jaar zien we een indrukwekkende daling van het alcoholgebruik bij de jeugd. In 2003 had 62% van de jongeren in de voorgaande 4 weken alcohol gedronken. Intussen is dat gedaald naar 28% in 2019. Ook het binge-drinken (drinken van 5 of meer glazen per keer) is in deze periode gehalveerd: van 40% in 2003 naar 20% in 2019.
Hoewel we regionaal een daling zien, zijn er ook gemeenten waar die daling lijkt te stagneren. Dit zijn vooral de gemeenten waar ouders minder afkeurend staan tegenover alcohol.
Zowel roken als het gebruik van hasj/wiet laten een duidelijke daling zien: 20% van de 4e-klassers rookte in 2007 minstens een keer per week, in 2019 was dit 7%. In diezelfde periode daalde het recente gebruik van hasj/wiet door 4e-klassers van 14% naar 7%.
Bij lachgas is geen sprake van daling, maar juist van enige stijging. In 2015 had 3% van de 4e-klassers ooit lachgas gebruikt, in 2019 was dit 5%. Het recente gebruik bij 4e-klassers is 2%.
Het gebruik van overige drugs (zoals XTC, paddo’s, amfetaminen, cocaïne) komt in de leeftijdsgroep van de Gezondheidsmonitor (13-16 jaar) nog weinig voor.
De e-sigaret is relatief nieuw, toch heeft 30% van de 4e-klassers dat wel eens gebruikt. Het wekelijkse gebruik ligt met 2% veel lager.
Zowel voor alcoholgebruik, roken en blowen geldt dat dit het hoogst is bij de vmbo-basis/kader-leerlingen en het laagste bij de vwo-leerlingen.
Materialen en methodes
Op www.gezondeschool.nl vindt u alle materialen en methodes waarvan door professionals is vastgesteld dat ze voldoen aan landelijke kwaliteitscriteria. Hieronder vindt u enkele veelgebruikte materialen methodes:
Frisse start is het stellen en/of bekrachtigen van een negatieve sociale norm ten opzichte van middelengebruik en het maken van verstandige keuzes. Voor ouders en leerlingen van de brugklas. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en tielpreventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Samen Fris: deze interventie bestaat uit twee onderdelen van Helder op school: voorlichtingslessen en ouderparticipatie. De uitvoering vindt plaats in de eerste drie leerjaren VO. Voor leerlingen en ouders. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en tielpreventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
E-learning ‘Middelenkennis’: vergroot kennis over de werking, effecten en risico’s van alcohol. Herkennen van signalen die kunnen duiden op (problematisch) alcoholgebruik. Effectief doorverwijzen van leerling
E-learning ‘Signaleren van alcohol en drugs in het VO’: vergroot kennis over de omvang van het alcoholgebruik en de specifieke signalen van alcoholgebruik bij leerlingen. Kennis en oefening in gespreksvoering met leerlingen die waarschijnlijk problemen hebben met het gebruik van alcohol of drugs. Voor docenten voortgezet onderwijs en voor docenten VSO en praktijkonderwijs.
In Charge: deze interventie is gericht op het trainen van zelfcontrole, waardoor jongeren beter in staat zijn verleidingen (zoals middelengebruik) te weerstaan. Voor leerlingen bovenbouw van het VO en eerste twee leerjaren van het MBO. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en tielpreventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Op de website www.rookvrijschoolterrein.nl vindt u een concreet stappenplan en andere hulpmiddelen om uw schoolterrein rookvrij te krijgen.
Vraag een gastles aan bij Iriszorg, een voorlichting bij Stichting Be Aware en of preventielessen Stichting Voorkom. Of organiseer een interactieve theatervoorstelling waarin alcohol, roken en drugs bespreekbaar gemaakt worden. Dat kan bijvoorbeeld bij Theatergroep PlayBack. Neem contact op om te kijken wat passend aanbod voor u is.
Doe met de 1e of 2e klas mee aan de Smoke free challenge. Dit is een klassikale niet-rokenwedstrijd, inclusief lessen over roken. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en tielpreventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Be wise, think twice bestaat uit 4 lessen voor cluster 4 op VSO. Docenten worden voorafgaand aan de lessen getraind. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en tielpreventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Meer weten over dit thema en de pijlers van de Gezonde School?
Kijk hier eens op de landelijke website van de Gezonde school.
Aan de slag?
Wilt u ook een Gezonde School worden? Neem contact op met de Gezondheidsmakelaar School en Jeugd uit uw gemeente.
Themacertificaat behalen?
Besteedt uw school veel aandacht aan een bepaald thema en zijn de vier pijlers op orde? Dan voldoet u wellicht aan de criteria van het Gezonde School-vignet en het themacertificaat. De criteria voor het themacertificaat kunt u vinden op de site van de Gezonde School.