Het gebruik van genotmiddelen zoals tabak, alcohol en andere drugs is niet zonder risico. In Nederland is roken de leefstijlfactor die de meeste ziekte en sterfte veroorzaakt. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra kwetsbaar als ze genotmiddelen gebruiken. Zo verstoort alcohol de ontwikkeling van de hersenen en het beïnvloedt gedrag en prestaties vaak op een negatieve manier. Hetzelfde geldt voor blowen. Langdurig gebruik kan bovendien leiden tot psychische problemen. Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van alcohol en drugs op jonge leeftijd, de kans vergroot dat dit ook op oudere leeftijd gebeurt.
Cijfers
De Corona Gezondheidsmonitor Jeugd 2021 geeft informatie over gezondheid, leefstijl en welbevinden van middelbare scholieren. Zie hier de belangrijkste resultaten over ‘Alcohol, roken en drugs’ voor de regio Gelderland-Zuid:
Alcohol:
Hoewel we de laatste 15 jaar een indrukwekkende daling zagen van het alcoholgebruik bij de jeugd, zien we in de resultaten weer een lichte stijging. In 2003 had 62% van de jongeren in de voorgaande 4 weken alcohol gedronken, in 2019 was dit 29% en in 2021 is het 33%. Ook het binge-drinken (drinken van 5 of meer glazen per keer) is licht toegenomen: van 40% in 2003 naar 21% in 2019 naar 24% in 2021.
Roken:
Ook het percentage rokende jongeren was de afgelopen jaren sterk gedaald en is nu weer heel licht gestegen: in 2003 rookte 20% van de jongeren, in 2019 7% en 2021 is dat 9%. Het aantal dagelijkse rokers is hetzelfde als 3 jaar geleden(3%).
Drugs:
Het gebruik van drugs is de afgelopen 2 jaar ongeveer gelijk gebleven. Van de jongeren heeft 5% in 2021 recent hash/wiet gebruikt (2019: 4%).
Bij lachgas is er sprake van een stijging. In 2019 had 3% van de jongeren ooit lachgas gebruikt, in 2021 is dit 5%.
Het gebruik van overige drugs (zoals XTC, paddo’s, amfetaminen, cocaïne) komt in de leeftijdsgroep van de Gezondheidsmonitor (13-16 jaar) nog weinig voor (1%).
Zowel voor alcoholgebruik, roken en blowen geldt dat dit het hoogst is bij de vmbo-basis/kader-leerlingen en het laagst bij vwo-leerlingen.
De laatste 15 jaar zien we een indrukwekkende daling van het alcoholgebruik bij de jeugd. In 2003 had 62% van de jongeren in de voorgaande 4 weken alcohol gedronken. Intussen is dat gedaald naar 28% in 2019. Ook het binge-drinken (drinken van 5 of meer glazen per keer) is in deze periode gehalveerd: van 40% in 2003 naar 20% in 2019.
Hoewel we regionaal een daling zien, zijn er ook gemeenten waar die daling lijkt te stagneren. Dit zijn vooral de gemeenten waar ouders minder afkeurend staan tegenover alcohol.
Zowel roken als het gebruik van hasj/wiet laten een duidelijke daling zien: 20% van de 4e-klassers rookte in 2007 minstens een keer per week, in 2019 was dit 7%. In diezelfde periode daalde het recente gebruik van hasj/wiet door 4e-klassers van 14% naar 7%.
Bij lachgas is geen sprake van daling, maar juist van enige stijging. In 2015 had 3% van de 4e-klassers ooit lachgas gebruikt, in 2019 was dit 5%. Het recente gebruik bij 4e-klassers is 2%.
Het gebruik van overige drugs (zoals XTC, paddo’s, amfetaminen, cocaïne) komt in de leeftijdsgroep van de Gezondheidsmonitor (13-16 jaar) nog weinig voor.
De e-sigaret is relatief nieuw, toch heeft 30% van de 4e-klassers dat wel eens gebruikt. Het wekelijkse gebruik ligt met 2% veel lager.
Zowel voor alcoholgebruik, roken en blowen geldt dat dit het hoogst is bij de vmbo-basis/kader-leerlingen en het laagste bij de vwo-leerlingen.
Materialen en methodes
Op www.gezondeschool.nl vindt u alle materialen en methodes waarvan door professionals is vastgesteld dat ze voldoen aan landelijke kwaliteitscriteria. Hieronder vindt u enkele veelgebruikte materialen methodes:
Helder op School biedt scholen een integrale aanpak om leerlingen te stimuleren niet te roken of drinken, geen drugs te gebruiken en niet te veel te gamen. Onder deskundige begeleiding werkt u stap voor stap aan het creëren van een gezond klimaat op school. Stimuleer uw leerlingen daarom tijdig om op een gezonde manier om te gaan met tabak, alcohol, drugs en gamen. Werk samen met hun ouders of opvoeders om roken, alcohol- en drugsgebruik te voorkomen (of zo lang mogelijk uit te stellen), en om gamegedrag in balans te houden. Laat uw leerlingen op deze manier het beste uit hun schooltijd halen en een goede basis leggen voor een waardevolle toekomst. Helder op School wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en preventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Frisse start is het stellen en/of bekrachtigen van een negatieve sociale norm ten opzichte van middelengebruik en het maken van verstandige keuzes. Voor ouders en leerlingen van de brugklas. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en preventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Samen Fris: deze interventie bestaat uit twee onderdelen van Helder op school: voorlichtingslessen en ouderparticipatie. De uitvoering vindt plaats in de eerste drie leerjaren VO. Voor leerlingen en ouders. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en preventie@iriszorg.nl(regio Rivierenland).
E-learning ‘Middelenkennis’: vergroot kennis over de werking, effecten en risico’s van alcohol. Herkennen van signalen die kunnen duiden op (problematisch) alcoholgebruik. Effectief doorverwijzen van leerling
E-learning ‘Signaleren van alcohol en drugs in het VO’: vergroot kennis over de omvang van het alcoholgebruik en de specifieke signalen van alcoholgebruik bij leerlingen. Kennis en oefening in gespreksvoering met leerlingen die waarschijnlijk problemen hebben met het gebruik van alcohol of drugs. Voor docenten voortgezet onderwijs en voor docenten VSO en praktijkonderwijs.
In Charge: deze interventie is gericht op het trainen van zelfcontrole, waardoor jongeren beter in staat zijn verleidingen (zoals middelengebruik) te weerstaan. Voor leerlingen bovenbouw van het VO en eerste twee leerjaren van het MBO. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en preventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Sinds 1 augustus 2020 is een rookvrij schoolterrein wettelijk verplicht. Dit geldt voor iedereen: personeel, ouders, bezoekers en leveranciers, zonder uitzonderingen. De school is verplicht om het rookverbod aan te duiden bij alle ingangen van het terrein, bijvoorbeeld door middel van een rookvrij stoeptegel of bord. Als iemand wel op het schoolterrein rookt is de school verplicht om die persoon daarop aan te spreken. Het rookverbod moet dus actief gehandhaafd worden. De NVWA controleert of onderwijsinstellingen het rookverbod op hun terreinen naleven.
Kijk op www.rookvrijschoolterrein.nl voor tips over het handhaven van een rookvrij terrein en het aanspreken van leerlingen / personeel die blijven roken naast het hek en/of in het zicht van leerlingen.
Doe met de 1e of 2e klas mee aan de Smoke free challenge. Dit is een klassikale niet-rokenwedstrijd, inclusief lessen over roken. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en preventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Be wise, think twice bestaat uit 4 lessen voor cluster 4 op VSO. Docenten worden voorafgaand aan de lessen getraind. Deze interventie wordt uitgevoerd door Iriszorg, meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en preventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Iriszorg biedt op verschillende manieren ondersteuning aan ouders. Organiseer bijvoorbeeld een ouderavond, een homeparty of een persoonlijk adviesgesprek over alcohol, drugs, social media en/of gamen. Meer informatie: nijmegenpreventie@iriszorg.nl (regio Nijmegen) en preventie@iriszorg.nl (regio Rivierenland).
Training (op locatie) om de kennis over de omvang van het alcoholgebruik en de specifieke signalen van alcoholgebruik bij leerlingen te vergroten. Kennis en oefening in gespreksvoering met leerlingen die waarschijnlijk problemen hebben met het gebruik van alcohol of drugs. Voor docenten voortgezet onderwijs en voor docenten VSO en praktijkonderwijs.
Aanbod GGD Gelderland-Zuid voor dit thema
GGD Gelderland-Zuid biedt lokale en regionale programma’s en activiteiten aan voor scholen.
- Uitvoeren alcoholblaastest: De GGD heeft in samenwerking met Iriszorg een methodiek rond het uitvoeren van een blaastest ter controle op indrinken bij bijvoorbeeld schoolfeesten.
Meer weten over dit thema en de pijlers van de Gezonde School?
Kijk hier eens op de landelijke website van de Gezonde school.
Aan de slag?
Wilt u ook een Gezonde School worden? Neem contact op met de Gezondheidsmakelaar School en Jeugd uit uw gemeente.
Themacertificaat behalen?
Besteedt uw school veel aandacht aan een bepaald thema en zijn de vier pijlers op orde? Dan voldoet u wellicht aan de criteria van het Gezonde School-vignet en het themacertificaat. De criteria voor het themacertificaat kunt u vinden op de site van de Gezonde School.
Samenwerking met regionale/ landelijke partners
Bij het thema Roken, alcohol en drugs werken de Gezondheidsmakelaars samen met Iriszorg.